DJEMBE - wszystko czego potrzebujesz wiedzieć na początek.
Jak świat długi i szeroki ludzie w tradycjach całego świata grali i grają do dziś na bębnach (membrafonach). Bębny te na ogół wywodzą się z muzyki tradycyjnej i przybierają najróżniejsze formy i rozmiary. Są bębny dwumembranowe i jednomembranowe, są bębny obręczowe, bębny w kształcie beczek, kielichów, walców i drewniane skrzynki (cajon). Towarzyszą im nie raz małe instrumenty perkusyjne, takie jak różnego rodzaju grzechotki, dzwonki, pocieraczki i szuraczki. W Polsce gra się na bębnie polskim i Barabanie, w Indiach na bębnach Tabla, Dholak, w Ameryce środkowej na Bongosach, Conga i Tambore, w Bułgarii i Turcji gra się na bębnie Davul, w Turcji i Tunezji na Darabuce, na bliskim wschodzie na Bendir, Tar i Daf, w Brazylijskiej Sambie gra się na Surdo, Keixa, Timbal i innych. Żeby wymienić tylko część najpopularniejszych form bębnów, jest ich o wiele więcej. Bębny pierwotnie, tradycyjnie wykonywane były z dostępnych materiałów, czyli z drewna lub gliny i ze skóry zwierząt. Na większości gra się rękami, na niektórych ręką i pałką, lub witką i pałką.
W jednych regionach świata w muzyce rozwijała się bardziej harmonia i melodyka w innych zaś rytm. Właśnie z takiego miejsca, gdzie największą uwagę poświęcono rytmowi, czyli z Afryki, pochodzi Djembe. Afrykę można nazwać ojczyzną rytmów, na których opiera się dzisiejsza muzyka rozrywkowa. Kontynent afrykański jest domem dla zróżnicowanej grupy tradycji bębniarskich. W Afryce można znaleźć wiele różnych rodzajów bębnów, a ich dźwięk jest często używany podczas uroczystości i ceremonii.
Djembe pochodzi z regionu Afryki Zachodniej. Dokładniej z regionu doliny i okolic Nigru, terenów niegdysiejszego imperium Malijskiego (1235-1645). W wielu miejscach lokalni mistrzowie gry na tym instrumencie twierdzą, że djembe powstało w ich wiosce. Bodajże najsilniejsze przekonanie o endemicznym pochodzeniu djembe panuje w Wassalou, regionie położonym na pograniczu Mali, Gwinei oraz Wybrzeża Kości Słoniowej. Jego powstanie jest utożsamiane z kulturą Malinke / Mandinke lub inaczej zwaną Manden. Mówi się, że djembe powstało być może nawet 1200 lat temu. Bardziej prawdopodobna wersja to miedzy 400 a 800 lat temu. Gra na djembe stała się popularna w całym regionie od Wybrzeża Kości Słoniowej, a nawet Ghany aż po Senegal przez Mali, Gwineę i Burkina Faso. Mówi się, że to kowale byli pierwszymi djembefola – osoba grająca na djembe. Z racji wykonywanego zawodu mieli oni dostęp do narzędzi, dzięki którym mogli taki bęben wyciosać. Na djembe gra się obiema rękami, często ma się go zawieszonego na pasie i gra się w pozycji stojącej, można też grać na siedząco. Bęben spoczywa wtedy na podłodze, lekko odchylony, by nie tłumić dźwięku. Jest to instrument solowy, o głośnym, wysokim dźwięku, mówiący rytmicznym językiem, tożsamym z językiem mówionym. Djembe wypowiada frazy, które ozdabiają rytm niczym wzorzyste ornamenty. Djembe prawie nigdy nie występuje samo. Gra się w towarzystwie jednego lub kilku bębnów dundun. Są to bębny basowe różnej wielkości. Gra się na nich pałkami. Mogą to być pałki proste lub wygięte. W komplecie z bębnami dundun są metalowe dzwonki. Techniki gry na bębnach dundun różnią się w zależności od regionu pochodzenia. Obecnie mamy dwa najpopularniejsze style gry na bębnach dundun. W ustawieniu poziomym z dzwonkiem umieszczonym na ściance. Jedna ręka bije pałką w skórzaną membranę, a druga metalowym przedmiotem uderza w dzwonek. Drugi sposób gry to tak zwany styl baletowy wywodzący się z Narodowego Baletu Gwinei. Trzy bębny dundun Dunanba, Sangban i Kenkeni są ustawiane pionowo i złączone ze sobą. Gra się na nich dwoma pałkami. Mając podstawowy zestaw perkusji zachodnioafrykańskiej, czyli bębny dundun i bębny djembe można zagrać ogromną ilość rytmów, które często zostały przetransponowane na taki zestaw z innych bębnów o różnych kształtach.
Muzyka grana na djembe i dundun to muzyka perkusyjna. Przy jej powstawaniu nacisk i wysiłek intelektualny został ukierunkowany w pracę z rytm, dzięki czemu rytmy wygrywane na djembe mają niesamowitą unikalną jakość i energię, która porywa słuchaczy do tańca. Rytmy afrykańskie składają się z wielu warstw. Bębny dundun grają bazę lub innymi słowami melodię prowadzącą, natomiast na djembe gra się tak zwane akompanimenty oraz partie solowe. Solo grało się pierwotnie jedynie do tańca zatem większość tradycyjnych fraz solowych, stanowiących język gry na djembe było dokładnie dopasowane do kroków tanecznych. Na przestrzeni lat rozwinął się bardzo złożony system wielu rytmów, które weszły do tradycji Manden. Były one weryfikowane i ulepszane przez kolejne pokolenia djembefola. Tradycja gry na bębnach jest wciąż bardzo żywa i podlega procesom zmian spowodowanym nowoczesnym trybem życia. Dziś soliści prześcigają się w prędkości, technice i pomysłowości rytmicznej. Rytmy zachodnioafrykańskie zyskują popularność na całym świecie. Artyści tworzą albumy muzyczne oparte w dużej mierze na grze djembe i dundun. Ludzie z całego świata przyjeżdżają do Afryki by uczyć się sztuki gry na djembe od mistrzów. Jest zatem ogromna równica pomiędzy grą na djembe ze znajomością rytmów afrykańskich a grą intuicyjną również popularną w świecie zachodu.
Na djembe w obecnie popularnym stylu gry wyróżniamy trzy podstawowe dźwięki: bas , ton – dźwięk średni i slap – dźwięk najwyższy. Bas uderzamy na środku bębna, natomiast ton i slap wydobywa się na krawędzi. Te dźwięki wystarczą by grać wszystkie rytmy, ale są też dodatkowe dźwięki takie jak zamknięty slap – wywodzący się ze starego stylu gry, gdy bębny były lżej naciągane, slap stłumiony, gdzie druga ręka spoczywa na bębnie i tłumi dźwięk i tompalo popularny obecnie tak zwany trzeci slap, grany przez co lepszych djembefola.
Czym kierować się przy zakupie bębna djembe? Jaki bęben kupić i gdzie?
Djembe dla osoby dorosłej mierzy zwykle od 60 do 68 cm wysokości, a średnica membrany mierzy od 28 do 38 cm. Mniejsze bębny nie pozwalają grać prawidłową techniką i wydobyć właściwych dla instrumentu dźwięków.
Djembe dla osób początkujących może być wykonane z tańszych materiałów. Cena takich bębnów w odpowiedniej wielkości to około 600-1000 zł. Są to na ogół bębny pochodzące z Ghany, robione masowo, z niewielką starannością, dostępne często w sklepach muzycznych, sklepach tzw. Afrykańskich i pamiątkarskich straganach. Produkuje się również syntetyczne bębny djembe z korpusami wykonanymi z plastiku lub fiberglassu z syntetycznym naciągiem zamiast skóry. W pewnych warunkach, jak np. podróżowanie z bębnem, granie przy ognisku w złej pogodzie lub do grania nie w stylu afrykańskim, a własną techniką, w nurcie ogólnopojętego world music, taki bęben może się doskonale sprawdzić. Bębny syntetyczne nie trzymają na ogół za dobrze stroju i nie służą raczej do grania solo w stylu afrykańskim.
Od niedawna dzięki globalnemu rynkowi mamy w Polsce dostęp do profesjonalnych bębnów afrykańskich. Współcześnie robione djembe mają na ogół naciąg ze skóry koziej, która naciągana jest dobrej jakości linkami. Dzięki czemu bębny takie trzymają dłużej strój, mają selektywne brzmienie. Pochodzą one na ogół z Gwinei, Mali i Wybrzeża Kości Słoniowej. Są to instrumenty z drewna wyższej klasy, wykonywane ręcznie, z dbałością o szczegóły, często pokryte pięknymi rzeźbieniami. Jeżeli szukasz takiego bębna możesz się z nami skontaktować. Zawsze mamy między 15 a 20 sztyk takich djembe na sprzedaż do wyboru. Ceny takich bębnów w zależności od dbałości wykończenia i rzeźbienia, jakości użytych drewna, linek i skóry kosztują od 1100 zł do 2500 zł.
W Polsce na w ostatnich latach pojawiło się również wielu rodzimych wytwórców bębnów, którzy z powodzeniem naśladują najlepsze afrykańskie wzorce i wykonują bębny z polskiego drewna z użyciem afrykańskich skór, które brzmieniem dorównują afrykańskim oryginałom.
Jak chronić i konserwować swój bęben djembe?
Bębny wykonane z drewna i skóry należy chronić przed nieprzyjaznym wpływem pogody. Przed wilgocią i dużymi zmianami temperatury. Czasami zdarza się, że przez te czynniki skóra na bębnie pęka. W takich przypadku można udać się do wytwórcy bębnów djembe. U nas w zakładce „naprawy” znajdziesz kontakt do członka zespołu Moribaya, który z pasji zajmuje się naprawą pękniętych skór na djembe. Tu i ówdzie pokutuje również mylne przekonanie o tym , ze skórę na djembe należy regularnie nawilżać lub natłuszczać. Jest to błędne przekonanie, skóra powinna pozostać sucha. Posiada ona własny tłuszcz który ją chroni. Nawilżanie i natłuszczanie bębna sprawi, że dźwięk stanie się mniej klarowny.